Çocuğunuz Altını mı Islatıyor?

 

Çocuğunuz Altını mı Islatıyor?

Çocuklar genellikle 18-24 aylar arası tuvalet eğitimi almaya hazırdır. Gelişimi normal olan çocukların bir çoğu 2-3 yaş döneminde tuvalet gereksinimini haber verir, ancak bu yaşlarda organları üzerinde tam kontrol sağlayamadıkları için zaman zaman altlarını ıslatabilirler. Alt ıslatma ya da tıbbi adı ile enürezis, beş yaşını geçmiş ya da eşdeğer gelişim düzeyine ulaşmış çocuğun geceleri yatağını ya da gündüzleri giysilerini ıslatması sorunudur. Alt ıslatmanın bir sorun olarak değerlendirilebilmesi için bunun ardışık üç ay boyunca haftada en az iki kez görülmesi gerekmektedir. Bu davranış sadece bir maddenin (örneğin idrar söktürücüler) ya da genel bir tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı ise bu tanı konulamaz.

Alt ıslatmaya neden olan ve tanı konulmadan önce araştırılması gereken hastalıklar: Bu hastalıkların varlığını tespit edebilmek için çocuk psikiyatristinizden önce çocuk hastalıkları hekiminize başvurmanız gerekmektedir.

• Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı)
• Diabetes Insipitus I (Sık idrar çıkma ile kendini gösteren bir hastalıktır)
• Hipertiroidi (Tiroid bezinin aşırı çalışmasıdır)
• Kronik Böbrek Hastalığı
• Epilepsi (Halk arasında sara nöbetleri olarak da bilinir)
• Diüretik (İdrar söktürücü) ya da lityum kullanımı
• İdrar Yolu Enfeksiyonları
• Kabızlık
• Anatomik Sorunlar
• Uygunsuz ADH Sendromu (İdrar miktarını azaltan hormonun uygunsuz salınımı)

NEDEN OLUR?

1- Merkezi Sinir Sisteminin Gelişmesinde Gecikme

Sebebi tam olarak bilinmemesine rağmen alt ıslatan çocuklarda merkezi sinir sisteminin gelişiminde aksaklıkların olduğu yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Fizik muayenelerde de boy kısalığı, motor gelişim geriliği, dil gelişimi geriliği, kemik yaşının küçük olması gibi bulgulara sıklıkla rastlanır. Çocuğun yaşının ilerlemesiyle sorunun ortadan kalkmasının da bunun bir kanıtı olduğu belirtilmektedir.

2- Genetik Nedenler

Ailede hem anne hem babada çocukken alt ıslatma öyküsü varken, çocukta alt ıslatma görülme sıklığı yaklaşık %75 olarak bulunmuştur. Tek ebeveynin çocukluğunda böyle bir hikaye varsa bu oran %40- 50 civarındandır. Tek yumurta ikizlerinde de ikisinde birlikte alt ıslatma sorunu ikiz olmayan kardeşlerden daha sık görülmektedir. Alt ıslatma sorunu olan çocukların ikinci dereceden akrabalarında da alt ıslatma öyküsü oldukça yaygındır. Genetik araştırmalar sonucu bu soruna neden olabilecek çeşitli gen bölgeleri bulunmuştur.

3- İdrar tutucu hormonun salınımında ritmik bozulmanın olması

Böbreklerden su atılımını düzenleyen "Antidiüretik hormon" adı verilen hormonlar sağlıklı bireylerde geceleri daha çok salınırlar. Böylece idrar torbasının geceleri gündüz dolduğu kadar dolması engellenir. Bu nedenle alt ıslatmalar geceleri görülmez. Yapılan çalışmalarda gösterilmiştir ki, alt ıslatma sorunu olan çocuklarda bu hormon geceleri daha fazla salınmamaktadır. Gündüz olduğu gibi az salınan bu hormonlar nedeniyle idrar torbası daha hızlı dolmakta ve çocuk altına kaçırmaktadır.

4- Psikososyal Stresle ilgili nedenler

Bunlardan bazıları:

-Çocuk eve bir kardeşin gelmesiyle bu yeni duruma uyum sağlamakta güçlük çeker, endişe anneyi kaybetme korkusu, artık sevilmeyeceği hisleriyle bocalar. Bu süreçte yeni gelen bebeğe gösterilen ilgiyi kıskanır ve bu duygular alt ıslatmaya sebep olabilir.

-Bu yaş çocuğu irade kavramını öğrenmeye başlar. Hangi kıyafeti giyeceğine, ne zaman tuvalete gideceğine, hangi oyuncağı ile oynayacağına kendisi karar vererek iradesi gelişir. Fakat bu dönemde aşırı temiz, titiz ve düzenli anneler, çocuklarına tuvalet eğitimini sert verebilirler. Çocuk tuvaleti gelmeden tuvalete gitmeye zorlanabilir. Tuvalete gitmek onun için korku dolu bir deneyim olmaya başlar. Bunu kendi iradesi ile istemeyen çocuk artık orayı sevmeyecektir. Bu nedenle de gece alt ıslatmalar görülebilmektedir.

-Aşırı koruyucu, kollayıcı ve çocuğun her istediğinin yapıldığı ailelerde de çocuk, tuvaletini uygun yere yapmayı öğrenemeyecek ve bebeksi kalmaya çabalayacaktır.

-Olumsuz ve yetersiz anne-çocuk ilişkisi, ebeveynlerde ruhsal sorunların olması, stresli yaşam olayları (kayıplar, ev değişiklikleri gibi) da çocuktaki ruhsal dengeyi bozacağından bu durum kendini alt ıslatma ile gösterebilir.

Uzun yıllar alt ıslatması olan çocukların derin uykularının olduğu tuvaletinin gelmesi hissiyle uyanamadığı bu nedenle alt ıslatmaların olduğu düşünülmüştür. Fakat son yıllarda yapılan çalışmalarda alt ıslatması olan ve olmayan çocuklar arasında uyku derinliği yönünden bir fark bulunamamıştır. Fakat bademcikleri ile ilgili sorunu olan ve bu nedenle ağzı açık uyuyan çocuklarda uyku kalitesi etkilendiği için alt ıslatmaların daha sık görüldüğü de belirlenmiştir.

Alt ıslatmaya neden olduğu düşünülen daha pek çok durum vardır. Fakat alt ıslatma sebeplerinin tümünün arasında genetik yatkınlık en çok üzerinde durulan ve etkisi gösterilmiş etkendir.

TEDAVİSİ NEDİR?

Alt ıslatma sorununda uygulanan tedaviler şunlardır:

o    Davranışsal uygulamalar: 

-Ebeveyn eğitimi
-Çocuklara uygulanan davranışçı teknikler
-Geç saatte alınan sıvı miktarının azaltılması ve özellikle uyku saatinden önce uyku kalitesini bozacak içeceklerin içilmemesi.
-Gece uyandırma alıştırmaları: Burada amaç idrar torbasını boşaltmak değil çocuğun tuvaletinin gelme hissi ile uyanması arasında bir bağ oluşturarak kendi kendine uyanmasını sağlamaktır. Bu nedenle geceleri çocuğu tuvalete götürmek için birden çok kaldırmak gereksizdir. Bununla birlikte çocuğun tam olarak uyanması sağlanmalıdır. Gece biberonla uykuya geçmek de gece altını ıslatmaları artıracağından yatmadan önce süt içirmek yerine yemek sonrası sütlü takviyeler önerilir.
-İdrar torbası egzersizleri: İşemeler arasındaki sürenin yavaş yavaş artırılması amaçlanır, idrar yaparken kasların kasılıp gevşemesi gibi egzersizler yapılarak kas gelişimi artırılmaya çalışılır.

o    Alarm cihazları

Çocuğun altını ıslatması sonrasında alarm veya titreşimle uyandırılması için kullanılan cihazlardır. Ülkemizde pek çok farklı tipi mevcuttur. Klasik koşullanma yoluyla çocuğun uyanması sağlanır. Başarı oranı yüksek olmakla birlikte cihaz çıkarıldıktan sonra nüks oranı çok fazladır.

o    Psikoterapi

Alt ıslatmaya sebep olan psikososyal faktörler varsa bu durumun çocukta yarattığı ruhsal sorunların üstesinden gelinmesi için doktorunuz uygun görürse bireysel terapi, oyun terapisi veya aile terapisi önerilebilir.

o    İlaç tedavileri

Alt ıslatma tedavisinde ilaç, çocuğun bu durumuna psikosoyal bir durum eşlik etmekteyse; çocukta kaygı bozukluğu, depresyon gibi hastalıklar varsa tercih edilir. Alt ıslatma sorununda kullanılabilen birçok farklı ilaç tedavisi bulunmaktadır. Bu ilaçlar çocuğun ruhsal durumunu düzelterek, idrar torbasının kapasitesini genişleterek, uyku derinliğini azaltarak ve idrar salınımını azaltan hormonları artırarak etkili olurlar. Toplumda yaygın olarak dile getirilen bu ilaçların kısırlık yaptığı, beyne zarar verdiği, çocuğun gelişimini etkilediği ve bağımlılık yaptığı söylentileri asılsızdır.

 

Evde Neler Yapılabilir?

Gece alt ıslatmaları her yıl %10-20 spontan remisyon gösterir. Ek ruhsal-fiziksel bozukluk kötü gidişin göstergeleridir. Bu nedenle destekleyici olunmalıdır. Utandırmak, bağırmak, dışlamak, cezalandırmak kendiliğinden düzelme olasılığı çok yüksek olan bir soruna faydadan çok zarar verecektir. Bilerek ve isteyerek ortaya çıkan bir durum olmadığı bilinmelidir. Sorunu çözmek için baskıcı ve aşırı disiplinli tutumlardan kaçınmak gerekir. Azarlama, çocukla aranızda bir iletişimsizliğin doğmasına veya çocuğunuzun kendisini kötü ve başarısız hissetmesine yol açar ki bunlar da tuvalet eğitimini kolaylaştırmak yerine daha da zora sokar. Tuvalet eğitimi uygularken çocuk idrar tuttuğu zamanlarda ödüllendirilmeli, idrarını kaçırdığında ise asla ağır bir şekilde cezalandırılmamalıdır. Çocukla konuşarak durumunun geçici olduğu çocuğa anlatılmalıdır. Çocuk başarılı olacağı etkinliklere sevk edilmelidir.

Altını ıslattığı zamanlarda hemen altı değiştirilmeli ve temizlikten haz alması sağlanmalıdır. Çocuğunuz altına kaçırdığında ıslak çamaşırlarını değiştirmesine sakin bir şekilde yardımcı olun. Gece yatağı ıslatıyorsa altını temizleyin, çarşafları değiştirin ve yeniden yatağına koyun.

Çocuğun bu durumunu kardeşleri dahil başkalarıyla onun yanında paylaşmaktan, alaycı ve küçümseyici tavırlardan, altını ıslatma davranışı için çocuğu cezalandırmaktan, bu davranış nedeniyle ortaya çıkan sorunlardan şikayet etmekten, bu davranışı olmayan çocuklarla çocuğu kıyaslamaktan kaçınmaları gerekir.

Tuvalet eğitiminde ne aşırı katı ve baskılı ne de aşırı hoşgörülü ve disiplinsiz olunmalıdır.

Uzman yardımı alın. Bazen bilinçsizce uygulanan davranışsal yöntemler çocuğun yaşam konforunun belirgin bir şekilde bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle uzmana danışarak çocuğunuza özel bir uygulama planlanmasını sağlayın.