5 YAŞ
GELİŞİM ÖZELLİKLERİ ve YAŞA UYGUN AİLE TAVRI
5 YAŞ
GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
İlk çocukluk evresinin düğüm noktasını, aile ve
çocuk için "altın yaş" olarak nitelendirilen 5 yaş oluşturur. Daha
bilgili ve olgun bir birey görünümünde olan 5 yaş çocuğu, çevresine karşı
dostça bir yaklaşım içindedir.
En belirgin özellikleri arasında, yeterli ve
dengeli oluşu gelmektedir. 5 yaşındaki çocuk, yeteneklerinden en iyi biçimde
yararlanmak ister; hak ettiği sorumluluk ve ödüllere biraz olsun sahip olmaktan
hoşlanır. 5 yaş çocuğu, yaşadığı kültür çevresine uyum göstermeyi, başarılı bir
kontrolle gerçekleştiren çocuktur. Bu özellikleriyle 5 yaş çocuğu, yüksek
derecede toplumsallaşmış bir birey görünümündedir.
4 yaş çocuğu, yarım bırakılan bir şeye
duyarsızken 5 yaş çocuğu başladığını bitirmeyi sever. O, artık daha çabuk karar
verir. Kas hâkimiyeti gelişmiştir, düzenli cümleleriyle insanlarla olan kişisel
ve sosyal ilişkileri artmıştır.
Bunun yanı sıra kendine ilişkin düşünceleriyle
ailesine, okula ve topluma uyumu belirgin bir biçimde artmıştır. Ne kendisi, ne
de çevresiyle çelişki halindedir. Kritik durumlarda soğukkanlı olmayı başarır.
Güven duygusu ve soğukkanlılık 5 yaş çocuğunun övülecek yapısını açıklar.
Dikkatlidir. Kendi kendini eleştirir. Fakat kendine güveni de vardır.
Söylenenlere inanır ve uyar, belleği güçlüdür.
Kısaca 5 yaşındaki çocukta, motor dengenin, düşüncenin, bireysel-toplumsal
ilişkilerin, benlik kavramının; evde, okulda ve toplum içinde uyumun daha
belirli olduğu görülür.
5 Yaş Çocuğuna Yaklaşım Nasıl
Olmalı?
Beslenme
▪ Artık çocuğunuzun sevdiği ve sevmediği gıdalar
belirlenmiştir.
▪ Sağlıklı, besleyici öğün ve ara öğünlerle
gereksinimlerini karşılamasını sağlayın.
▪ Kahvaltı öğününü atlamasına izin vermeyin, kahvaltı
alışkanlığı kazandırın.
▪ Yemek saatleri, ailenin bir araya geldiği huzurlu
zamanlar olmalı, çocukta iyi anılar bırakmalıdır. Yemekleri TV karşısında
yemeyin.
▪ Büyümesine katkısı olmayan, gereksiz kalori içeren
gıdalardan çocuğunuzu uzak tutun.
▪ İyi beslenme alışkanlıklarıyla çocuğa örnek olun.
▪ Gıda seçiminde, yemek hazırlığında yardım etmeyi çoğu
çocuk zevkle yapar, işin içine katıldığı zaman daha zevkle de yiyecektir.
Disiplin
▪ Ona koyduğunuz sınırlar konusunda kararlı ve
tutarlı olun.
▪ İyi davranışlarını övün, takdir edin.
▪ Onu başkalarının yanında eleştirmeyin.
▪ Doğru ve yanlış davranışların neler olduğunu
öğretin.
▪ Oyun sırasında kurallara uymasını isteyin.
Televizyon
▪ Aşırı televizyon izlemenin çocuklar üzerindeki
olumsuz etkisi iyi bilinmektedir. Bunu engellemek ve TV kumandasına kumanda
etmek anne babanın sorumluğundadır.
▪ TV bağımlısı olan çocuklar, fiziksel aktivite ve
arkadaşlarla oyuna, daha az zaman ayırmakta, daha kilolu olmaktadırlar. İzledikleri
reklâmlarda gördükleri zararlı ürünleri tüketerek kötü beslenme alışkanlıkları
kazanmaktadırlar. Bu çocuklarda şiddete eğilim ve kötü alışkanlıklar daha sık
görülmektedir.
▪ Anne babalara düşen görev, çocuğun TV karşısında
geçirdiği süreyi kısıtlamak, TV izlerken onun yanında olup gerekli açıklamaları
yapmak, boş zamanlarını değerlendireceği başka alanlara çocuğu yöneltmektir.
Güvenliği
▪ 5 yaş çocuğu artık daha çok şeyi kendi başına
yapmayı öğrenmektedir, fakat güvenliğini sağlamada halen desteğe ihtiyacı
vardır, henüz tehlikeyi değerlendiremez.
▪ Güvenli bisiklete binebileceği yerleri gösterin,
işlek cadde ve sokaklarda bisiklete binmesine izin vermeyin. Başına kask
giymesini sağlayın.
▪ Yaya geçidinden karşıdan karşıya geçmeyi öğretin.
▪ Arabada emniyet kemeri bağlamadan yolculuk
etmesine izin vermeyin. Ön koltukta yolculuk etmesine izin vermeyin.
▪ Hareket halindeyken aracın kapılarını kilitli
tutun.
▪ Ateşle, kibritle oynamamayı öğretin. Bunları
ulaşamayacağı yerlerde tutun.
▪ Yalnızken yüzmesine veya suyun yakınında
oynamasına izin vermeyin.
▪ Asla çocuğu evde yalnız bırakmayın.
▪ Yabancı hayvanlarla oynamamasını, onları
kızdırmamasını öğretin.
▪ Size ulaşabileceği bir telefon numarasını
öğretin.
▪ Yabancılarla bir yere gitmemesini öğretin.
GELİŞİM
ALANLARI
PSİKOMOTOR
GELİŞİMİ
▪ Parmak ucunda yürüyebilir.
▪ Üç tekerlekli bisikleti iyi kullanır.
▪ Kalemi iyi kullanır.
▪ 10 veya daha fazla küpten kule yapabilir.
▪ Dişlerini fırçalayabilir.
▪ Yumuşak materyallere parmak uçlarını kullanarak
şekil verir.
▪ Plastik çivi tahtasına plastik çivileri takar ve
söker.
▪ Makasla karmaşık şekilleri keser.
▪ Yatay, dikey, zikzak, eğik ve dalgalı çizgiler
çizer.
▪ İp atlayabilir.
▪ Kâğıdı çeşitli şekillerde katlayabilir.
▪ Daire, üçgen, artı gibi şekilleri kopya edebilir.
▪ Üç veya daha fazla parçadan oluşan insan resmi
çizebilir.
▪ Ev işlerine ufak çapta yardım edebilir.
Öğrenmesini nasıl desteklersiniz?
▪ Boyama, kesme, yapıştırma içeren el işleri
yaptırın
▪ Hayal gücüne dayalı oyunları destekleyin.
▪ Fiziksel egzersize dayalı oyunlar oynatın.
▪ Küplerle, legolarla kuleler, evler inşa etmesini
sağlayın.
▪ Kendi kendine giyinmesini destekleyin.
▪ Kır gezileriyle doğayı tanımasına yardım edin.
BİLİŞSEL
ve DİL GELİŞİMİ
▪ 5 yaş çocuğu her şey arasında her türlü ilişkiyi
kurabilir,
▪ Parçayla bütünü aynı zamanda düşünemez,
▪ Zihinsel kıyaslama yapamazlar,
▪ Eylemlerinde, düşüncelerinde, bakış açılarında
ben merkezcidir, toplumsal yönelim tam biçimini ancak 7–8 yaşlarında alır
▪ İşlem öncesi çocuk, başkalarının görüşüyle;
dünyanın ne olduğunu düşünmez,
▪ Mantık henüz gelişmemiştir,
▪ Her şeyi kendine göre değerlendirdiği bu düşünce
çağında çocuk ‘bazı’ ve ‘hepsi’ ayrımını yapamaz,
▪ Konuşması oldukça akıcıdır, dil bilgisi
kurallarına uyan ifadeler içerir,
▪ Ezbere şiir okumaktan ya da çocuk şarkıları,
çeşit çeşit tekerlemeler söylemekten hoşlanır,
▪ Kendine öykü okunması veya anlatılması çok hoşuna
gider, sonradan kendi başına öyküyü tam ayrıntılarıyla oyununda canlandırır,
▪ Somut isimleri nesneyi kullanarak tanımlar,
▪ Şaka, fıkra, bilmece ve tekerleme gibi söz
oyunlarından zevk alır,
▪ 20’ye kadar sayabilir.
▪ 0–9 rakamlarını tanır.
▪ Eksik çizilmiş insan resmini tamamlar.
▪ Problem çözme becerileri gelişir.
▪ Sağ-sol, önce-sonra, sabah-öğle-akşam,
dün-bugün-yarın kavramlarını bilir.
▪ Eş ve zıt anlamlı sözcüklere örnekler verir.
▪ Temel renkleri bilir.
▪ Bazı basit kelimeleri açıklayabilir.
▪ Harfleri tanıyabilir.
▪ Bozuk paraları tanıyabilir.
▪ Şarkı söyler.
▪ Basit öyküler anlatır.
▪ Benzer ve zıt kavramlarını anlar.
▪ 5 yaşındaki çocuk hep konuşmak ister,
▪ Yetişkinler gibi uzun cümleler kurmaya çalışır,
▪ Bilgisini arttırmak için sorular sorar,
▪ Dil bilgisi kurallarına uygun konuşur,
▪ Her şeyin nedeni ile ilgilenir,
▪ Söylemek istediğini dile getirmeden önce düşünür,
sonra söyler,
Çocuğun dil gelişimini nasıl
desteklersiniz?
▪ Ona kitap okuyun.
▪ Birlikte şarkılar söyleyin.
▪ Renkleri gösterin.
▪ Saymayı oyunlarla gösterin.
SOSYAL
VE DUYGUSAL GELİŞİMİ
▪ Duygularını uygun şekilde ifade eder.
▪ Başkalarını duygularını anlar.
▪ Kendisini karşısındakinin yerine koyarak
duygularını paylaşır.
▪ Gerektiğinde liderlik yapar veya lideri izler.
▪ Diğer çocuklarla birlikte oyunlar oynar,
paylaşabilir.
▪ Vücudunu merak eder.
▪ Diğer çocukların veya kardeşlerinin yaptığı
şeyleri yapmak ister.
▪ Kendi cinsiyetini bilir.
▪ Aldığı sorumluluğu yerine getirir.
▪ Gerektiğinde sırasını bekler.
▪ Başkalarının haklarına saygı gösterir.
▪ Yaptığı işlerde yetişkinlerin onayını ister.
▪ İstekleri yerine gelmediğinde tepkisini uygun
şekilde ifade eder.
▪ Nezaket kurallarına uyar.
▪ Farklı özellikleri olan insanlara olumlu tavırlar
gösterir.
▪ Dış denetim olmaksızın kurallara uyar.
▪ Kolay arkadaş edinir.
▪ Bebeklerin nereden geldiğini merak edip
sorabilir.
▪ Doğru, yanlış gibi kavramları öğrenir.
▪ Kolayca utanır.
▪ Yanlış davranınca suçluluk hisseder.
▪ Oyun sırasında daha yaratıcıdır.
▪ Hayalle gerçeğin farkını henüz ifade edemez.
▪ Ailece yapılan aktivitelerden hoşlanır.
Çocuğun sosyal ve duygusal
gelişimi için neler yapabilirsiniz?
▪ Okuldaki aktivitelere katılımını destekleyin.
▪ Yaşıtlarıyla oynayacağı, enerjisini
boşaltabileceği fırsatlar yaratın.
▪ Vücuduyla ilgili, bebeklerin nasıl olduğu ile
ilgili sorularına anlayacağı, basit ve dürüst yanıtlar verin.
▪ İyi davranışlarını takdir edin, böylece bu
davranışlar kalıcı olacaktır.
▪ Günlük yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini
paylaşmasına fırsat verin.
ÖZBAKIM
BECERİLERİ
▪ Keskin olmayan bıçakla yumuşak şeyleri ekmeğine
sürer.
▪ Sağını solunu karıştırmadan ayakkabısını giyer.
▪ Büyük tuvalet temizliğini yardımsız yapar.
▪ Tehlikeli olan durum ve kazalardan kaçınır.
▪ Herhangi bir tehlike anında yetişkinden yardım
ister.
▪ Bıçakla yumuşak yiyecekleri keser.
▪ Tabağına servis tabağından yiyecek alır.
▪ Ayakkabısının bağcığını bağlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder